Ψυχό-κοινωνιολογικό πιπεράτο του Καθηγητή Πιπερόπουλου
Συγκίνησε και προβλημάτισε το άρθρο μου για απόπειρα αυτοκτονίας μια νέας γυναίκας με τίτλο «Μια ζωή στα σκουπίδια με 19 χάπια;» που φιλοξενήθηκε εδώ.
Ο θάνατος βρίσκεται αναμφίβολα στο τραγικότερο σημείο στο ευρύ φάσμα των ανθρώπινων συναισθημάτων καθώς όλοι μας συστηματικά και μεθοδικά απομακρύνουμε τη σκέψη ότι είμαστε «εφήμερα όντα.».
Ο θάνατος, όμως, από αυτοκτονία, πέρα από την εγγενή τραγικότητά του εμπεριέχει και τα καταθλιπτικά στοιχεία που δημιουργούν οι υποκειμενικές ενοχές συγγενών και φίλων για την αδυναμία τους να προβλέψουν και να αποτρέψουν το γεγονός!
Η κοινή γνώμη έθετε και θέτει το φαινομενικά απλό, αλλά δύσκολο να απαντηθεί, μονολεκτικό ερώτημα του «γιατί;».
Σε ιστορική αναδρομή τα άτομα που αυτοκτονούσαν είχαν ως κίνητρα τους κλασικά γνωστούς λόγους της ερωτικής απογοήτευσης, της οικονομικής καταστροφής, την αδυναμία να προσαρμοσθούν στις απαιτήσεις της Στρατιωτικής ζωής ή επειδή αποτύγχαναν στις Πανελλήνιες Εξετάσεις.
Μετά την καταστροφική πανδημία του covid-19 σημαντική υποκείμενη αιτία θα αποτελεί για πολλούς η οικονομική καταστροφή (και εδώ απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή το γεγονός ότι μετά το 2010 και τα ΜΝΗΜΟΝΙΑ βουλιάξαμε στην οικονομική δυσπραγία και με την ύφεση που ακολούθησε βιώσαμε και στην Πατρίδα μας όπως και διεθνώς μεγάλη αύξηση στον αριθμό των ατόμων που αποφάσισαν να θέσουν τέρμα στην ζωής τους αυτοκτονώντας).
Μια κλασική τυπολογία της αυτοκτονίας παρουσίασε ο Γάλλος κοινωνιολόγος Emile Durkheim, καθορίζοντας 3 συγκεκριμένους τύπους:
Την «αλτρουιστική», όπου το άτομο στην προσπάθειά του να διασώσει κάποιον ή κάποιους συγγενείς, φίλους, γνωστούς ή ακόμη και εντελώς άγνωστους συνανθρώπους του από άμεσο κίνδυνο «θυσιάζει» την προσωπική του ύπαρξη,
Την «εγωιστική», όπου το άτομο τερματίζει τη ζωή του για καθαρά προσωπικούς λόγους κρατώντας μεγάλη απόσταση, αδιαφορώντας, για τον πόνο και την οδύνη που αυτή η πράξη του πρόκειται να προκαλέσει σε συγγενικά πρόσωπα και φίλους και,
Την «ανομική», όπου το άτομο προτιμά να διακόψει αμετάκλητα τη συνέχιση της υπαρξιακής του οντότητας ακριβώς επειδή κάποιες φυσικές καταστροφές (σεισμοί, πλημμύρες ή πόλεμοι), ή ακόμη και η ραγδαία κοινωνική αλλαγή που υφίσταται το σύστημα στο οποίο ζει μετουσιώνει τα γνωστά του πρότυπα διαπροσωπικών σχέσεων, αλλάζουν τα νοήματα και οι αξίες της ζωής και επικρατεί «κοινωνική ανομία», την οποία το άτομο την αισθάνεται ως μείωση της ικανότητάς του να ζήσει και να λειτουργήσει όπως ήξερε.
Μέσα στα πλαίσια του σημερινού προβληματισμού, καθώς η προσπάθεια απαιτεί ιδιαίτερη φροντίδα και ευαισθησία στην προσέγγισή μας για να αποφευχθούν τυχόν παρερμηνείες, χρειάζεται να επισημάνω ότι το άτομο που αποπειράται να αυτοκτονήσει, άσχετα εάν το κατορθώνει ή όχι σε τελική ανάλυση, πιστεύει ότι βρίσκεται αντιμέτωπο με δύο μόνο επιλογές, δηλαδή: να συνεχίσει την υπαρξιακή του πορεία όπως έχει, ή να την αναστείλει τελεσίδικα.
Κάθε αυτόχειρας πριν πραγματοποιήσει την τελική επιλογή του δίνει πολλά μηνύματα, προειδοποιεί τους γύρω του αναφορικά με τον περιορισμό των επιλογών του σε ότι αφορά την επικείμενη πράξη του. Δυστυχώς, μέσα στην πολύβουη, αγχωτική, καθημερινή μας ζωή οι πιο πολλοί από εμάς, γονείς, συγγενείς και φίλοι, ή αδυνατούμε να συλλάβουμε «τις κραυγές απόγνωσης του ατόμου» ή όταν τις συλλαμβάνουμε τις εκτιμούμε περισσότερο ως «κενές απειλές» ή ακόμη ως «παρατραβηγμένους θεατρινισμούς»
Σε γενικές γραμμές, γιατί η κάθε αυτοχειρία είναι «μοναδική» , μπορούμε να προσδιορίσουμε τα ακόλουθα ως ερμηνευτικά ψυχοκοινωνικά στοιχεία:
– Χρόνια επώδυνη μοναξιά και μελαγχολία ή κατάθλιψη. Το άτομο χωρίς βοήθεια από τον ειδικευμένο ψυχολόγο ή χωρίς φαρμακευτική αγωγή που θα του προσφέρει ο νευρολόγος-ψυχίατρος (σε συνδυασμό με την παράλληλη ψυχοθεραπευτική υποστήριξη) δεν «βλέπει» πλέον τον λόγο να δώσει συνέχεια στην άδεια του υπαρξιακή οντότητα.
– Το άτομο διακατέχεται από υποκειμενικό, ακατανίκητο συναίσθημα «ντροπής» ή και από υπερβολικό «φόβο» ότι θα τιμωρηθεί επειδή απέτυχε σε κάποιες σημαντικές του επιδιώξεις ή σε κάποιους στόχους που είχε θέσει.
– Υπάρχουν έντονα συναισθήματα «ενοχών» για πράξεις που το άτομο ποτέ δεν εκμυστηρεύθηκε σε οικείους του ή σε κάποιον φίλο του, σε κάποιον ιερέα ή σε κάποιον ψυχολόγο, ψυχοθεραπευτή.
– Το άτομο διακατέχεται από την αδήριτη ανάγκη της φυγής από ένα περιβάλλον που αντιλαμβάνεται ως καταπιεστικό, ή από πρόσωπα που καθημερινά το πληγώνουν και έτσι η πραγματικά οδυνηρή «φυγή με την αυτοκτονία» αποτελεί πράξη επιβολής συναισθηματικής «τιμωρίας» σε κάποιον ή κάποιους από τους οποίους το άτομο θέλει να … ξεφύγει!
Πριν δύο δεκαετίες καθιερώθηκαν, επιτέλους, το 2003 σε 24ωρη βάση οι γραμμές SOS στις Ένοπλες Δυνάμεις μας και τα άτομα που απασχολούνται εκεί έχουν επιτελέσει εκπληκτικά χρήσιμο έργο, μολονότι στο μεταξύ χρονικό διάστημα κάποια στρατευμένα Ελληνόπουλα πραγματοποίησαν την κακή, την αμετάκλητη απόφαση της αυτοαναίρεσής τους.
Με δεδομένες τις οικονομικές, κοινωνικές και ψυχολογικές δυσκολίες που ήδη αντιμετωπίζουν και θα συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν όχι μόνο επιχειρηματίες αλλά και άλλοι συνάνθρωποί μας που θα στερηθούν εισοδήματα ή θα βρεθούν στις ουρές των ανέργων, θεωρώ απαραίτητο να δημιουργηθούν ΑΜΕΣΑ στα μεγάλα αστικά κέντρα ειδικοί συμβουλευτικοί σταθμοί βοήθειας για περιπτώσεις ψυχολογικών κρίσεων (οι γνωστές crisis lines ή hot lines) που να λειτουργούν σε 24ωρη βάση παρέχοντας στον ή στην πιθανή αυτόχειρα την έγκαιρη κάλυψη των έντονων συναισθηματικών και ψυχικών τους κρίσεων με ανθρωπιά και με επιστημονική δεξιότητα ώστε να αποτραπεί το μοιραίο.
Επιπρόσθετα προτείνω γονείς, συγγενείς και φίλοι να ζητήσουν άμεσα τη βοήθεια οικογενειακού γιατρού ή κάποιου ειδικού μόλις γίνουν αντιληπτά τα πρώτα σημάδια ή αμέσως μετά την πρώτη «ανεπιτυχή απόπειρα». Επαναλαμβάνω, και ας γίνω κουραστικός, ότι το κάθε άτομο πολύ πριν την τελική του πράξη δίνει σημαντικά σήματα «έκκλησης για βοήθεια»…Εάν τα πάρουμε στα σοβαρά και τα δούμε με αγάπη και κατανόηση οπωσδήποτε θα προλάβουμε την μετέπειτα ανείπωτη ψυχική οδύνη ως συγγενείς και φίλοι του κάθε αυτόχειρα που κλείνει βίαια την «παρένθεση της εφήμερης προσωπικής του ύπαρξης»…
