“Κρυμμένο” στα γραφικά σοκάκια του Λιτοχώρου, το μικρό εκκλησάκι της Αγίας Σολομονής, είναι πραγματικά πολύ μικρό, για τη μεγάλη ιστορία που κουβαλάει.
Είναι πολλά τα χαρακτηριστικά και οι ιδιαιτερότητες, τα οποία το κάνουν μοναδικό. Οι υπέροχες τοιχογραφίες στο εσωτερικό του, οι οποίες μαρτυρούν την παλαιότητα του κτιρίου.
Η ιστορία και η συμβολή του στα χρόνια της Τουρκοκρατίας σαν κρυφό σχολειό.
Η Αγία Σολομονή στην οποία είναι αφιερωμένο, Αγία που δεν είναι ευρέως γνωστή. Και τέλος, το καβούκι της θαλάσσιας χελώνας, που βρίσκεται σε προθήκη του Νάρθηκα, το καθιστούν ως ένα από τα πιο αξιοσημείωτα εξωκλήσια, της ευρύτερης περιοχής.
Για όλους αυτούς τους λόγους, έχει χαρακτηρισθεί από το 1992, ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού (ΦΕΚ461/Β/15-6-92).
Από τον δρόμο, δύσκολα το διακρίνει κανείς.
Η εξωτερική του εμφάνιση είναι λιτή και διακριτική, θυμίζοντας περισσότερο οικία παρά εξωκλήσι. Αποτελείται από τον κυρίως Ναό και τον Νάρθηκα, που προστέθηκε πολύ αργότερα, σε ορθογώνια κάτοψη με διαστάσεις μόλις 12×5 μέτρα.
Ο κυρίως ναός, ιδιαίτερα μικρός, σαν ένα δωμάτιο σπιτιού, με τη χαμηλή οροφή, σου προκαλεί ωστόσο δέος με τις εντυπωσιακές τοιχογραφίες, οι οποίες προσπαθούν να αντισταθούν στη φθορά του χρόνου.
Κτίσθηκε την περίοδο της Τουρκοκρατίας
Το εκκλησάκι αρχικά ήταν ένας ξυλόστεγος Ναός με έναν μόνο χώρο. Το αρχικό του ύψος ήταν μικρότερο από το σημερινό, καθώς αποτελεί κτίσμα της περιόδου της Τουρκοκρατίας – σύμφωνα με ορισμένες πηγές χτίσθηκε το 1504 και οι Τούρκοι δεν επέτρεπαν το μεγάλο ύψος των Ναών.
Αρχικά είχε ένα μόνο μικρό παράθυρο στην κόγχη του ιερού, διότι οι λόγοι ασφαλείας την περίοδο της Τουρκοκρατίας, επέβαλαν τη χαμηλή είσοδο και τα μικρά παράθυρα στα κτίρια.
Μόλις πριν από 50 χρόνια, προστέθηκε ο Νάρθηκας, μεγαλώνοντας με αυτόν τον τρόπο την έκτασή του, ενώ ξανακτίσθηκαν οι τοίχοι.
Τα δάπεδα επιστρώθηκαν με τσιμεντοκονία και αυξήθηκε το ύψος του κυρίως Ναού κατά 50 πόντους, ενώ προστέθηκαν δύο μικρά παράθυρα στη νότια όψη.
Το καβούκι της θαλάσσιας χελώνας
Μπαίνοντας στον Νάρθηκα, εκείνο το οποίο σου αποσπά αμέσως την προσοχή, είναι το τεράστιο καβούκι της θαλάσσιας χελώνας, σε προθήκη στη βόρεια πλευρά του.
Το καβούκι δωρίστηκε στο εκκλησάκι από Λιτοχωρίτη ναυτικό, ο οποίος θέλησε με τον τρόπο αυτό να ευχαριστήσει την Αγία Σολομονή, για την ευλογία της σε κάποια δύσκολη στιγμή της ζωής του.
Από τότε το καβούκι συνδέθηκε και ταυτίσθηκε με την Αγία Σολομονή, με τις μητέρες να τοποθετούν σ΄ αυτό τα μωρά, προκειμένου να λάβουν τις ευλογίες της Αγίας, ενώ ταυτόχρονα χρησίμευε και σαν κούνια. Όταν, με το πέρασμα του χρόνου, άρχισε να φθείρεται, τοποθετήθηκε σε προθήκη, παραμένοντας πάντα εκεί, άρρηκτα συνδεδεμένο με την Αγία Σολομονή, την πίστη και την λαϊκή παράδοση.
Μετόχι της Μονής Αγ. Διονυσίου εν Ολύμπω
Το εκκλησάκι ιδρύθηκε και παραμένει μετόχι της Μονής Αγ. Διονυσίου εν Ολύμπω, καθώς τους δύο πρώτους αιώνες μετά την άλωση της Πόλης, οι εκκλησίες ανήκαν σχεδόν αποκλειστικά σε Μοναστικά Ιδρύματα. Συνόρευε με Μετόχι της Μονής Κανάλων, αφιερωμένο στην Αγ. Ματρώνα και αμφότερα διέθεταν χώρους καταλύσεως των Μοναχών.
Χτίστηκε στη μνήμη του Αγ. Νικολάου εν Βουναίνης, Αγίου που λατρεύεται στη Θεσσαλία, γεγονός που το μαρτυρεί η τοιχογραφία στο υπέρθυρο της εισόδου του κυρίως Ναού. Για άγνωστους λόγους και χρονολογία, μετονομάστηκε σε εκκλησάκι της Αγίας Σολομονής, Αγία της Π. Διαθήκης (προστάτιδας των παιδιών, καθώς η ίδια υπήρξε πολύτεκνη).
Τοιχογραφίες από το 1500 μΧ
Μπαίνοντας στον κυρίως Ναό, παρά τη μικρή του έκταση, σου προκαλεί αμέσως δέος. Διακρίνεις τις τοιχογραφίες στη δυτική και βόρεια όψη του, αλλά και στην κόγχη του ιερού, με αγιογραφίες Αγίων σε ενιαίο και ομοιόμορφο σχέδιο και χρωματισμό.
Χρονολογούνται από τον 16ο αιώνα, αρχές του 17ου αιώνα, γεγονός που μαρτυρά και την παλαιότητα του κτιρίου.
Οι τοιχογραφίες είναι φανερό ότι έχουν υποστεί μεγάλη φθορά από τον χρόνο και σε πολλά σημεία άρχισαν να χάνονται, με τον σοβά από κάτω να καταρρέει.
Αξίζει να παρατηρήσετε προσεκτικά την τοιχογραφία στο υπέρθυρο της εισόδου του κυρίως ναού, η οποία απεικονίζει τον Άγιο Νικόλαο εν Βουναίνης, στον οποίο ήταν αφιερωμένο αρχικά το ξωκκλήσι.
Κρυφό σχολειό
Υπάρχουν συγκεκριμένες πηγές οι οποίες μαρτυρούν ότι το συγκεκριμένο εκκλησάκι λειτουργούσε σαν κρυφό σχολειό. Όπως δήλωσε στο dionolympoguide.gr ο πατήρ Καλλίνικος της Ι.Μ. Αγίου Διονυσίου “ο Αθανάσιος Γ. Αδαμόπουλος στο βιβλίο του «Σελίδες από το παλιό Λιτόχωρο» (εκδ. Δήμου Λιτοχώρου, 1995, σ. 43) αναφέρεται στην ύπαρξη κρυφού σχολείου στον συγκεκριμένο Ναό, κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας.
Στηρίζεται στην προφορική παράδοση, αλλά και σε μία έμμεση μαρτυρία του καθηγητή της ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιωάννη Ολυμπίου (1802-1869), ο οποίος αναφέρει ότι στα παιδικά του χρόνια στο Λιτόχωρο, μορφώθηκε από έναν λόγιο μοναχό.
Γνωρίζουμε, επίσης, ότι στην παλαιά Μονή του Αγίου Διονυσίου, υπήρχε σχολείο, στο οποίο μάλιστα φοίτησε ο Νικοτσαράς, ο κλέφτης του Ολύμπου, με δάσκαλο κάποιον μοναχό Άνθιμο.
Επομένως, είναι πολύ πιθανό κάποιοι ή κάποιος μοναχός, να παρέδιδε, κατά περιόδους, μαθήματα στο Λιτόχωρο, σ΄ αυτό το μετόχι της Μονής, όπου υπήρχε σχετική ασφάλεια”.
Ποια ήταν η Αγία Σολομονή, ο Ελεάζαρος και οι επτά Μακκαβαίοι
Η Αγία Σολομονή ήταν Ιουδαία και σκοτώθηκε με τους επτά γιους της, τους επτά Μακκαβαίους, κατά τους διωγμούς των Ιουδαίων το 168 π.χ από τον Βασιλιά της Συρίας, Αντίοχο, όταν αρνήθηκαν να καταπατήσουν τον Μωσαϊκό Νόμο και να φάνε τα απαγορευμένα φαγητά (χοιρινά κρέατα) που τους πρόσφερε.
Προηγήθηκε ο μαρτυρικός θάνατος του 90χρονου διδασκάλου τους, Ελεάζαρου, που εφάρμοσε στο έπακρο το νόμο που τους δίδασκε, με αποτέλεσμα ο Αντίοχος να τον ρίξει στη φωτιά.
Εμπνεόμενα από τη θυσία του γέροντα διδασκάλου τους, τα επτά αδέλφια κράτησαν την ίδια γενναία στάση απέναντι στο βασιλιά, όταν τους κάλεσε μπροστά του. Εξοργισμένος τότε ο Αντίοχος, τους σκότωσε έναν – έναν με τροχούς, φωτιά και ακόντια. Όταν είδε αυτό η μητέρα τους η Σολομονή, ρίχτηκε μόνη της στη φωτιά και έτσι όλοι μαζί πήραν το στεφάνι του μαρτυρίου.
Πληροφορίες
Η Αγία Σολομονή εορτάζει κάθε χρόνο την 1η Αυγούστου, ημέρα που προσέρχονται αρκετοί πιστοί και τελείται Θεία Λειτουργία από τους Μοναχούς.
Αν κανείς θελήσει να το επισκεφθεί και να προσευχηθεί, το εκκλησάκι βρίσκεται στα δυτικά όρια της πόλης του Λιτοχώρου, στην οδό Δία, ενώ ο πρόναος παραμένει πάντα ανοιχτός κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Το dionolymposguide.gr ευχαριστεί θερμά τον πατέρα Καλλίνικο, της Ιεράς Μονής Αγίου Διονυσίου εν Ολύμπω, για την άμεση ανταπόκρισή του στο αίτημά μας για αναζήτηση πληροφοριών και την παροχή όλων των ιστορικών στοιχείων.
