Ρεπορτάζ: Βαγγέλης Ν. Ζαμαντζάς

Η παραμονή σε Δικαστικό Μέγαρο, αν εξαιρέσει κανείς τους λειτουργούς της Δικαιοσύνης, είναι μια ιδιαίτερη στιγμή για τον καθένα, ειδικά στις περιπτώσεις που θα πρέπει να περάσει το κατώφλι του για να βρεθεί στο γραφείο του Εισαγγελέα ή σε μια δικαστική αίθουσα ως μάρτυρας ή ακόμη και ως κατηγορούμενος.

Οι εικόνες που μένουν μετά το πέρας της διαδικασίας είναι σαφώς έντονες για έναν ενήλικο, πόσο μάλλον για ένα παιδί που λόγω της διαμάχης των γονιών του, θα κληθεί να προσέλθει στους χώρους ενός δικαστηρίου. Εκεί που θα τον υποδεχθεί ο λειτουργός της δικαιοσύνης, για να μιλήσει μαζί του σε μια προσπάθεια να αποκρυσταλλώσει άποψη και να εκδώσει μια δίκαιη και προς το συμφέρον του παιδιού απόφαση.

Δεκάδες παιδιά «υποβάλλονται» κάθε χρόνο σ’ αυτήν την δύσκολη διαδικασία στο Δικαστικό Μέγαρο Κατερίνης. Η εικόνα των παιδιών που καλούνται σε ένα «κρύο» γραφείο να μιλήσουν με τον δικαστή δεν μπορεί να αφήσει ασυγκίνητο κανέναν, πολύ περισσότερο τους ανθρώπους που πρέπει να φέρουν σε πέρας μια τέτοια διαδικασία. Την απουσία κατάλληλων χώρων για την συνομιλία των λειτουργών της δικαιοσύνης με τα παιδιά, έχει επισημάνει εδώ και πολλά χρόνια και ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκή Ένωσης (FRA), που μετά από μαρτυρίες λειτουργών της δικαιοσύνης και παιδιών που πέρασαν από ανάλογες διαδικασίες, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «το σύστημα απονομής δικαιοσύνης πρέπει να γίνει πιο φιλικό για τα παιδιά»

Έχοντας υπόψη αυτήν τη διαπίστωση, αλλά και την εμπειρία που έχουν αποκομίσει δικαστές και δικαστικοί υπάλληλοι της Κατερίνης, ανέλαβαν δράση. Μέσα σε μικρό διάστημα, μετέτρεψαν ένα «κλασικό γραφείο δικαστηρίου» σε έναν χώρο φιλόξενο για παιδιά. Με έντονα χρώματα στους τοίχους του, βιβλιοθήκη, παιχνίδια και άλλα αντικείμενα που δεν παραπέμπουν σε ένα «κρύο γραφείο» κατάφεραν να δημιουργήσουν έναν φιλικό για τα παιδιά χώρο. Ένα περιβάλλον όπου διευκολύνει τον δικαστή να προσεγγίσει το παιδί, αλλά και το παιδί να «ανοιχτεί» σ’ έναν «άγνωστο» που θα κρίνει το μέλλον του.

Το Δικαστικό Μέγαρο Κατερίνης, είναι το πρώτο στην Ελλάδα που απόκτησε έναν τέτοιο χώρο, με πρωτοβουλία των δικαστών και των δικαστικών υπαλλήλων. Με δική τους δαπάνη, διαμόρφωσαν το χώρο, φροντίζοντας να κάνουν όσο το δυνατόν πιο φιλική την παραμονή παιδιών και εφήβων κατά τη διάρκεια μιας ούτως ή άλλως δύσκολης διαδικασίας.

Είχα την τύχη να επισκεφθώ τον χώρο και με την άδειά τους να τον φωτογραφίσω. Συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις αναφερόμαστε στο «κόστος της παρέμβασης». Στην προκειμένη περίπτωση, το κόστος δεν έχει καμία σημασία. Άλλωστε, από ότι φαίνεται στιγμή δεν το σκέφτηκαν ούτε οι λειτουργοί της δικαιοσύνης στην Κατερίνη που το ανέλαβαν. Σημασία στην προκειμένη περίπτωση, έχει το όφελος το οποίο μπορεί να αποδειχθεί ανεκτίμητο.

Ένα «ευχαριστώ» σε όσους συνέλαβαν και υλοποίησαν την ιδέα είναι το ελάχιστο. Μπορούμε να υπερηφανευόμαστε ότι η Πιερία και η Κατερίνη, έκανε ένα βήμα μπροστά και που ξέρετε, μέχρι να γίνει «κεντρική πολιτική» παρόμοιες πρωτοβουλίες να αναληφθούν και σε Δικαστικά Μέγαρα άλλων περιοχών…https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?client=ca-pub-5913500695234325&output=html&h=200&slotname=8867317686&adk=624409262&adf=1507375775&pi=t.ma~as.8867317686&w=1072&fwrn=4&lmt=1623403950&rafmt=11&tp=site_kit&psa=1&format=1072×200&url=https%3A%2F%2Fodigos-pierias.gr%2Fgenika%2Ftopika%2F%25ce%25b4%25ce%25b9%25ce%25ba%25ce%25b1%25ce%25b9%25ce%25bf%25cf%2583%25cf%258d%25ce%25bd%25ce%25b7-%25cf%2586%25ce%25b9%25ce%25bb%25ce%25b9%25ce%25ba%25ce%25ae-%25cf%2580%25cf%2581%25ce%25bf%25cf%2582-%25cf%2584%25ce%25b1-%25cf%2580%25ce%25b1%25ce%25b9%25ce%25b4%25ce%25b9%25ce%25ac-%25cf%2584%25ce%25bf%2F&flash=0&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTAuMCIsIng4NiIsIiIsIjkxLjAuNDQ3Mi43NyIsW11d&dt=1623403949929&bpp=3&bdt=278&idt=235&shv=r20210607&cbv=%2Fr20190131&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3D183c9db560ff68b2-220c69071fc80072%3AT%3D1622105253%3ART%3D1622105253%3AS%3DALNI_MaZR2liwOPpNKKiJauOGi-1IfY3Nw&prev_fmts=0x0%2C1072x200&nras=1&correlator=3814799111897&frm=20&pv=1&ga_vid=1852450312.1612099815&ga_sid=1623403950&ga_hid=55479338&ga_fc=0&rplot=4&u_tz=180&u_his=50&u_java=0&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1040&u_aw=1920&u_cd=24&u_nplug=3&u_nmime=4&adx=61&ady=1641&biw=1730&bih=852&scr_x=0&scr_y=0&eid=42530671%2C31060973&oid=3&pvsid=4236805977893493&pem=128&ref=https%3A%2F%2Fodigos-pierias.gr%2F&eae=0&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1040%2C1745%2C852&vis=1&rsz=%7C%7CopEebr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&ifi=3&uci=a!3&btvi=1&fsb=1&xpc=dUmaBupGb5&p=https%3A//odigos-pierias.gr&dtd=242

Τα σημαντικότερα σημεία της μελέτης του FRA

Στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ορίζονται δικαιώματα που έχουν ιδιαίτερη σημασία για τα δικαιώματα των παιδιών κατά τη δικαστική διαδικασία, τα πιο σημαντικά από τα οποία είναι η ανθρώπινη αξιοπρέπεια (άρθρο 1), η απαγόρευση των βασανιστηρίων και των απάνθρωπων ή εξευτελιστικών ποινών ή μεταχείρισης (άρθρο 4), το δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια (άρθρο 6), το δικαίωμα στον σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής (άρθρο 7), το δικαίωμα στην προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα (άρθρο 8), η απαγόρευση διακρίσεων (άρθρο 21), τα δικαιώματα του παιδιού (άρθρο 24) και το δικαίωμα πραγματικής προσφυγής (άρθρο 47).

Η ουσιαστική συμμετοχή παιδιών στη δικαστική διαδικασία είναι ζωτικής σημασίας για τη βελτίωση της λειτουργίας της δικαιοσύνης. Οι ευρωπαϊκές και οι διεθνείς νομικές πράξεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα αναγνωρίζουν τη σημασία της συμμετοχής των παιδιών. Επιβάλλουν στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) να μεριμνούν ώστε σε όλες τις πράξεις που αφορούν τα παιδιά να δίνεται πρωταρχική σημασία στο υπέρτατο συμφέρον του παιδιού. Ωστόσο, η μεταχείριση των παιδιών στα συστήματα απονομής δικαιοσύνης σε όλη την ΕΕ εξακολουθεί να αποτελεί ζήτημα.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στηρίζει με διάφορους τρόπους τις προσπάθειες να γίνει το σύστημα απονομής δικαιοσύνης πιο φιλικό για τα παιδιά. Το θεματολόγιο της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού (2011-2014), έδωσε προτεραιότητα στη φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη, παρουσιάζοντας διάφορες προτάσεις για την ενίσχυση των συναφών δικονομικών εγγυήσεων, ερευνώντας τη σχετική νομοθεσία και τις πολιτικές στην ΕΕ των 28 και στηρίζοντας τις προσπάθειες των κρατών μελών της ΕΕ για τη βελτίωση της προστασίας. Σε συνέχεια της έκθεσης του 2015 για τη φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FRA), η Επιτροπή εξέδωσε σύνοψη της πολιτικής σχετικά με την εμπλοκή παιδιών σε ποινικές, αστικές ή διοικητικές διαδικασίες στα 28 κράτη μέλη της ΕΕ. Επίσης, η Επιτροπή δεσμεύτηκε να δημοσιοποιήσει τις Κατευθυντήριες γραμμές για μια φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη που εξέδωσε το Συμβούλιο της Ευρώπης το 2010, οι οποίες προάγουν τα δικαιώματα των παιδιών όσον αφορά την ακρόαση, την πληροφόρηση, την προστασία και τη μη διακριτική μεταχείριση, καθώς και την αρχή του υπέρτατου συμφέροντος του παιδιού.

Σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο FRA συνέλεξε και ανέλυσε στοιχεία για να προσδιορίσει τον βαθμό στον οποίο τα δικαιώματα αυτά ασκούνται στην πράξη. Αυτό έγινε μέσω συνεντεύξεων με επαγγελματίες και παιδιά που εμπλέκονται σε δικαστικές διαδικασίες. Η πρώτη έκθεση του FRA για την έρευνά του το 2015 επικεντρώθηκε στις απόψεις των επαγγελματιών.

(…) Η συγκεκριμένη έκθεση εστιάζει στις απόψεις των παιδιών σχετικά με τους παράγοντες που παρεμποδίζουν την πλήρη συμμετοχή τους, και τις προσπάθειες που μπορούν να συμβάλουν στην άρση των εν λόγω εμποδίων. Η δεύτερη έκθεση, όπως και η πρώτη, υπογραμμίζει ότι μένουν πολλά να γίνουν ακόμα, μέχρι το σύστημα απονομής της δικαιοσύνης να γίνει πραγματικά φιλικό για τα παιδιά σε ολόκληρη την ΕΕ.

Χρήση φιλικών προς τα παιδιά χώρων για την ακρόαση των παιδιών

Σύμφωνα με το παράγωγο δίκαιο της ΕΕ, οι συνεντεύξεις με παιδιά – θύματα σε ποινικές διαδικασίες πρέπει να διενεργούνται σε χώρους σχεδιασμένους ή προσαρμοσμένους για τον συγκεκριμένο σκοπό. Ωστόσο, οι φιλικές προς τα παιδιά αίθουσες – χώροι στους οποίους τα παιδιά συνήθως αισθάνονται άνετα και ασφαλή – δεν είναι διαθέσιμες ως πάγια πρακτική. Χρησιμοποιούνται συχνότερα για ποινικές παρά για αστικές διαδικασίες —αλλά ακόμα και στις ποινικές διαδικασίες τα παιδιά συχνά συναντούν τους φερόμενους ως δράστες σε διαδρόμους ή αίθουσες αναμονής. Όταν η ακρόαση των παιδιών γίνεται σε κανονικά γραφεία ή στο δικαστήριο, οι αίθουσες σπάνια είναι ειδικά σχεδιασμένες για ακροάσεις παιδιών και εξαρτάται από τον αντίστοιχο ειδικό να δημιουργήσει ένα περιβάλλον πιο φιλικό προς τα παιδιά.

Διάφορες χώρες κατέβαλαν προσπάθειες να παρέχονται αίθουσες ακροάσεων φιλικές προς τα παιδιά σε ποινικές υποθέσεις, μεταξύ άλλων εξοπλίζοντας τα αστυνομικά τμήματα με φιλικές προς τα παιδιά αίθουσες λήψης καταθέσεων —που συνήθως περιέχουν παιχνίδια, συσκευές εγγραφής βίντεο με σκοπό την εγγραφή των ακροάσεων για μεταγενέστερη χρήση στο δικαστήριο, καθώς και άλλα εργαλεία συλλογής αποδεικτικών στοιχείων. Τόσο οι ερωτηθέντες επαγγελματίες όσο και τα παιδιά αξιολόγησαν ιδιαίτερα θετικά τέτοιου είδους ειδικά προσαρμοσμένες αίθουσες.

Παρότι η διαθεσιμότητα ποικίλλει, στην Πολωνία και τη Βουλγαρία έχουν δημιουργηθεί φιλικές προς τα παιδιά «μπλε αίθουσες» (blue rooms), οι οποίες περιέχουν επίσης χώρο παρακολούθησης πίσω από αμφίδρομο καθρέφτη για τους δικαστές και τα υπόλοιπα αρμόδια πρόσωπα. Οι ερωτηθέντες ανέφεραν επίσης τα «σπίτια για παιδιά» (children’s houses) στην Ισλανδία και τη Νορβηγία, τα οποία παρέχουν ολοκληρωμένες διοργανικές, πολυεπιστημονικές υπηρεσίες για παιδιά-θύματα και μάρτυρες σε χώρο που βρίσκεται εσκεμμένα μακριά από τα δικαστήρια. Τέτοιου είδους σπίτια για παιδιά χρησιμοποιούνται επίσης στην Κροατία, τη Δανία και τη Σουηδία, πρόσφατα αναπτύχθηκαν στην Κύπρο και ετοιμάζονται να δημιουργηθούν στην Αγγλία (Ηνωμένο Βασίλειο), την Εσθονία και την Ισπανία.

Το περιβάλλον του δικαστηρίου συνήθως προκαλεί φόβο και τρόμο στα παιδιά, καθώς το συνδέουν με την εγκληματικότητα. Κατά συνέπεια, προτιμούν να γίνονται οι ακροάσεις εκτός του δικαστηρίου ή σε αίθουσες ακροάσεων που βρίσκονται μεν στις δικαστικές εγκαταστάσεις, αλλά διαθέτουν στοιχεία φιλικά προς τα παιδιά σε σχέση με τη δικαστική αίθουσα ή ένα περιβάλλον μη φιλικό προς τα παιδιά – εφόσον βέβαια τα παιδιά θεωρούν ότι η προσέγγιση των επαγγελματιών είναι φιλική προς αυτά.

Σε διάφορα κράτη μέλη της ΕΕ, τα παιδιά που εμπλέκονται τόσο σε αστικές όσο και σε ποινικές διαδικασίες έχουν σταθερές απόψεις σχετικά με τα στοιχεία που θα πρέπει να περιλαμβάνει ένα περιβάλλον φιλικό προς τα παιδιά: θα πρέπει να βρίσκεται έξω από το περιβάλλον του δικαστηρίου, να είναι βαμμένο με φωτεινά χρώματα, να είναι διακοσμημένο με στοιχεία φιλικά προς τα παιδιά —όπως ζωγραφιές και σχέδια άλλων παιδιών— και να περιέχει φυτά ή λουλούδια. Επιπλέον, τα ερωτη-θέντα παιδιά επισημαίνουν, όπως και οι επαγγελματίες, ότι θα πρέπει να διατίθενται παιχνίδια κατάλληλα για διάφορες ηλικιακές ομάδες.

Για περισσότερα πατήστε εδώ eptanews