Επίκαιρη διερεύνηση της ψυχοκοινωνικής διάστασης της «ΠΡΩΤΙΑΣ»…
Γράφει ο Καθηγητής Γιώργος Πιπερόπουλος*

Ημέρα του Αγίου Πνεύματος η 5η Ιουνίου, έχουν ήδη ξεκινήσει για τα παιδιά των ΕΠΑΛ
και των ΓΕΛ οι Πανελλήνιες εξετάσεις εισαγωγής στα Πανεπιστήμια, συνεχίζουν οι
προαγωγικές εξετάσεις και ήρθε στο νου μου ο στίχος του λαϊκού μας τροβαδούρου που
περιγράφει με ψυχοκοινωνική εκτίμηση την αμοιβαιότητα της σχέσης ανάμεσα στο
«δάσκαλο», που χρειάζεται το αστέρι του για να επιβεβαιωθεί και στο μαθητή που πασχίζει
με αφοσίωση να διαπρέψει ότι:
«Ο πιο καλός ο μαθητής ήμουν εγώ στην τάξη, κι δάσκαλοί μου με είχανε μη βρέξει και
μη στάξει…»
Εκδικούμενοι αυτή τη σχέση του αφοσιωμένου στο λειτούργημά του δασκάλου όλων των
βαθμίδων της Παιδείας και υποβαθμίζοντας τη διαφορά μέσα από χαρακτηρισμούς της
βαθμοθηρίας του μαθητή που επιδιώκει να διαπρέψει οι υπόλοιποι της τάξης διαφοροποιούν
τους κυνηγούς της «πρωτιάς» από τους εαυτούς τους ποτίζοντάς τους ως «φυτά» ή
κράζοντάς τους ως «κοράκια» και «φλώρους»…
Η αλήθεια είναι ότι η «πρωτιά» αναδεικνύει και στον τομέα της Παιδείας την σχέση της
συμπεριφοράς των τρίτων με το εγγενές κωμικοτραγικό στοιχείο της συμπεριφοράς κάθε
αλεπούς που «όσα δεν φτάνει τα κάνει κρεμαστάρια» αλλά και κάθε μαθητή με την
ξεχωριστή προσωπικότητα «που γεύεται το μεγαλείο της μοναξιάς» καθώς στερείται χαρές
της καθημερινότητας για να ξεπεράσει αυτήν την ίδια την ισοπεδωτική καθημερινότητα!
Τα σχολεία, Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο όπως αργότερα το Πανεπιστήμιο αποτελούν
ευδιάκριτες πτυχές στο καθημερινά εξελισσόμενο, με πολλές πράξεις, δράμα της ζωής όπου
ισχύουν οι ίδιοι κανόνες:
«Οι πολλοί μένουν στην αφάνεια και αρκούνται στην αναγνώριση που τους προσφέρει
ένας περιχαρακωμένος κύκλος επιδόσεων, φίλων και θαυμαστών, μερικοί ξεφεύγουν από την
αφάνεια, δεσπόζουν στο κέντρο της ομάδας απολαμβάνοντας όσα προσκομίζει η διαπίστωση
ότι είναι «χρυσές μετριότητες» και ελάχιστοι είναι εκείνοι που θέτουν ως στόχο την κορυφή,
που θέλουν να διαπρέψουν, να ξεχωρίσουν, να πρωτεύσουν όντας έτοιμοι να υποστούν τις
μύριες θυσίες, ταλαιπωρίες, πικρίες και στερήσεις ακόμη και την «καλοπροαίρετη»
σκωπτική προσέγγιση των υπολοίπων συμμαθητών που έμμεσα τους προωθούν σε ακόμη
ψηλότερες κορφές του συμβολικού Όλυμπου καθώς τους διαφοροποιούν από την υπόλοιπη
ομάδα…
Κάθε φορά που συνομίλησα επί δεκαετίες ως Πανεπιστημιακός «δάσκαλος» και συνεχίζω
να συνομιλώ με παιδιά που πρωτεύουν διαπιστώνω ότι έχουν έντονο μέσα τους, πέρα από
τον ψηλό δείκτη νοημοσύνης, και το θεμελιακό ψυχό-κίνητρο της ανάγκης για αναγνώριση,
διάκριση, επιτυχία!..
Συχνά με ρωτούν, «ο προικισμένος μαθητής που σήμερα πρωτεύει στο σχολείο ή σε
πανελλήνια κλίμακα και αύριο θα εξελιχθεί σε μεγάλο επιστήμονα, ο δημιουργικά
προικισμένος έφηβος, γεννιέται ή γίνεται;»

Η προσωπική μου απάντηση στο συγκεκριμένο ερώτημα είναι ότι «και γεννιέται και
γίνεται» καθώς στη μορφοποίηση της ατομικής μας συμπεριφοράς εμπλέκονται τρείς
αλληλένδετοι παράγοντες: ο βιολογικός, ο ψυχολογικός και ο κοινωνιολογικός. 
Η διαμάχη ανάμεσα στους υποστηρικτές της κληρονομικότητας και του περιβάλλοντος
στο θέμα της ποιοτικής και ποσοστιαίας σημασίας του ενός από τους δυο παράγοντες στην
τελική διαμόρφωση, στην απόληξη που αποτελεί η ατομική συμπεριφορά και επίδοση κάθε
καλού, μέτριου ή κακού μαθητή είναι, σχεδόν, πανάρχαια.
«Μεγαλοφυΐα» είπε ο Αϊνστάιν όταν ρωτήθηκε «είναι το άθροισμα δυο μόνο
παραγόντων όπου το 1% είναι η ευφυΐα και το 99% ο ιδρώτας!» 
Με αλλά λόγια ο πρώτος μαθητής όπως και ο τελευταίος ΚΑΙ γεννιέται ΚΑΙ γίνεται..
Η ζωή του καθένα και της καθεμιάς μας, από την αρχή ως το τέλος, αποτελεί μια ξέχωρη
κουκίδα μέσα στα εκατομμύρια άλλων που στο σύνολό τους συνθέτουν «το μωσαϊκό της
ζωής» την προσωπογραφία κάθε Λαού.
Ερχόμαστε στον κόσμο φορτωμένοι με κληρονομικές προδιαθέσεις που μας επιφύλαξε η
φύση καθώς διάλεξε στα 23 χρωμοσώματα του πατρικού σπέρματος και τα 23 του μητρικού
ωαρίου μερικά από τα χαρακτηριστικά καθενός από τους γονείς μας και δημιουργούμε
βιώματα επηρεασμένοι από το κοινωνικό, το ψυχολογικό και το οικονομικό περιβάλλον
μέσα στο οποίο ζούμε, δρούμε και ωριμάζουμε.
Κάθε κοινωνία, από την ουτοπιστική ΠΟΛΙΤΕΙΑ του Πλάτωνα μέχρι το «παραμύθι»
της σοσιαλδημοκρατίας, της απόλυτης ισότητας που ισοπεδώνει τα πάντα για να αποφευχθεί
δήθεν έτσι η δημιουργία συμπλεγμάτων κατωτερότητας στους λιγότερο προικισμένους και
εργατικούς, δυστυχώς πετυχαίνει να ελαχιστοποιήσει και τις αναγκαίες προσφορές σε
ολάκερο το σύστημα των πραγματικά προικισμένων και ταλαντούχων των οποίων η
ΔΙΑΦΟΡΑ, όπως κάθε αντικειμενικός παρατηρητής γνωρίζει είναι και ευδιάκριτη και
απαραίτητη και αξίζει να υποστηριχθεί!…
Πριν μερικές δεκαετίες στην Αμερική είχε επικρατήσει η άποψη να δίνεται
μεγαλύτερη σημασία στον μαθητή που έχει ψηλές επιδόσεις σε συνδυασμό με πολλές
κοινωνικό-πολιτιστικές δραστηριότητες και ΟΧΙ στον μαθητή που περιχαρακώνει τον εαυτό
του στην απόλυτη πρωτιά των βαθμών αγνοώντας και το αναγκαίο αλλά και προσοδοφόρο
της ενεργής συμμετοχής στα κοινά.
Πιστεύω ότι αυτή η τάση χρειάζεται να υιοθετηθεί από δασκάλους, γονείς και παιδιά
στο σύγχρονο ελληνικό παιδαγωγικό σύστημα για να βιώσουμε πραγματική προκοπή στην
Ελλάδα του 21ου αιώνα …
Ελπίζω ποτέ να μη μας λείψουν τα «φυτά», τα «κοράκια» και οι «φλώροι» που
ανέκαθεν βηματίζουν προσηλωμένοι στο άκουσμα του ήχου ενός διαφορετικού τυμπανιστή!
Αρκεί ως σώφρονες «δάσκαλοι» όλων των βαθμίδων και μαζί τα στελέχη του κοινωνικού
συστήματος να τους αμείβουμε για τον κόπο και τις προσωπικές τους θυσίες που τελικά

λειτουργούν θετικά για ολόκληρο το κοινωνικό σύστημα.

*O Γιώργος Πιπερόπουλος, Δρ. Κοινωνιολογίας – Ψυχολογίας, είναι Επίτιμος Καθηγητής 
Μάνατζμεντ και Μάρκετινγκ στο Βρετανικό Πανεπιστήμιο Durham, Συνταξιούχος
καθηγητής Μάνατζμεντ, Επικοινωνίας και Δημοσίων Σχέσεων και πρώην Πρόεδρος του
Τμήματος Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας