Καπιταλισμός , ψυχικές ασθένειες και βία

Οι σχεδόν καθημερινές ομαδικές δολοφονίες στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής , αλλα και
η έξαρση της βίας και της εγκληματικότητας στις καπιταλιστικές κοινωνίες φέρνει συνεχως
στην επικαιρότητα το ζήτημα αυτό .
Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι πρόκειται για αποκλίνουσες συμπεριφορές, όμως
δεν πρόκειται για μεμονωμένα περιστατικά.
Οι συμπεριφορές  αυτές είναι συνεχείς  και πληθαίνουν και  πολλές φορές εστιάζουν σε
σχολικούς χώρους Δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε το γεγονός ότι συμβαίνουν σε μία
κοινωνία στην οποία η οπλοκατοχή και η χρήση των όπλων θεωρείται σχεδόν ανδραγαθία.
Η κουλτούρα του ενόπλου άντρα, ο πολιτισμός της βίας και του «παίρνω το νόμο στα χέρια
μου»  κυριαρχεί στη συγκεκριμένη κοινωνία και αποτυπώνεται πολλές φορές στις
αστυνομικές ταινίες που γυρίζονται στις ΗΠΑ. Σ’ αυτές,  ο αστυνομικός -Τιμωρός , έξω από
τα θεσμικά πλαίσια και τους νόμιμους μηχανισμούς καταστολής, αποδίδει το δίκαιο,
τιμωρώντας τους κακούς.
Η λογική αυτή αν προβληθεί σε πολιτικό- κυβερνητικό επίπεδο παράγει πόλεμο και
ιμπεριαλιστική επιθετικότητα.
 Μήπως το ιδιο δεν γίνεται και από την κυβέρνηση των ΗΠΑ σε βάρος αλλων χωρών;
 Όμως οι παραπάνω διαπιστώσεις θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν, από κάποιους,
αυθαίρετες αφού δε στηρίζονται σε κάποιες επιστημονικές έρευνες.

Η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΙ

Έλα όμως που έρχεται η επιστήμη, στην ίδια την χώρα(ΗΠΑ), να συνδέσει ευθέως τις
ψυχικές ασθένειες και τις αποκλίνουσες συμπεριφορές με το κοινωνικό σύστημα μέσα στο
οποίο υπάρχουν και εκδηλώνονται;
Η έρευνα συνδέει τον καπιταλισμό ως κοινωνικό και οικονομικό σύστημα με την εκδήλωση
ψυχικών ασθενειών.
Ο τρόπος ζωής, οι αξίες και οι προτεραιότητες του συστήματος είναι αυτές που οδηγούν
τον άνθρωπο σε προσωπικά αδιέξοδα και συμβάλλουν καθοριστικά στις ψυχασθένειες .
Οι ρυθμοί της ζωής, η εργασία -λάστιχο που απαιτεί προσαρμογή της προσωπικής ζωής
του εργαζομένου στις ανάγκες της μεγαλύτερης δυνατής κερδοφορίας των επιχειρήσεων,
η εξοντωτική ταχύτητα και η διάρκεια της εργασίας που απαιτεί ο τρόπος παραγωγής και
κατανάλωσης
Αυτός ο τρόπος ζωής ανατρέπει  την ψυχική ισορροπία του ατόμου, κυρίως των
εργαζομένων, και το ανθρώπινο μέτρο 1 .
Ο βομβαρδισμός της κοινωνίας  με τη διαφήμιση, η εξάρτησή της  από τα ηλεκτρονικά
μέσα ενημέρωσης και η κυριαρχία της πληροφορίας σε βάρος της γνώσης ( διαδίκτυο-
τηλεόραση- κινητά),   η μεταφυσική εξήγηση των γεγονότων, η ατομική απομόνωση, η
καλλιέργεια του ρατσισμού,  η δύναμη του χρήματος αλλοτριώνουν την ανθρώπινη φύση
και την υποβιβάζουν πιο κάτω και από το επίπεδο των ενστίκτων ενός ζώου.
Η ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεύτρια Sue Gerhardt στο βιβλίο της «Η Εγωιστική Κοινωνία»
δείχνει πόσο αμείλικτα ο καταναλωτικός καπιταλισμός ανασχηματίζει το μυαλό μας και
επαναπροσδιορίζει το νευρικό μας σύστημα με τη δική του στρεβλή εικόνα.
Ο Joel Kovel, ψυχίατρος και καθηγητής πολιτικών επιστημών, σημειώνει: «Το πιο
εντυπωσιακό χαρακτηριστικό της νεύρωσης μέσα στον καπιταλισμό είναι ότι είναι
πανταχού παρούσα». Στο κλασικό του δοκίμιο «Θεραπεία στον ύστερο καπιταλισμό», ο

Kovel αναφέρεται στο «κολοσσιαίο βάρος της νευρωτικής δυστυχίας στον πληθυσμό, ένα
βάρος που συνεχώς και προφανώς προδίδει την καπιταλιστική ιδεολογία, η οποία
υποστηρίζει ότι ο πολιτισμός των αγαθών προάγει την ανθρώπινη ευτυχία».
Όπως αναφέρθηκε στην έκθεση του Royal College of Psychiatrists: «Η ανισότητα είναι ένας
βασικός καθοριστικός παράγοντας της ψυχικής ασθένειας: όσο μεγαλύτερο είναι το
επίπεδο της ανισότητας, τόσο χειρότερα είναι τα αποτελέσματα της ψυχικής υγείας» 2 .
Παραφράζοντας τον Adorno ( «Τη λάθος ζωή δεν μπορεί να τη ζήσει κανείς σωστά») θα
μπορούσαμε να πούμε ότι «σε λάθος κοινωνικό σύστημα, στον καπιταλισμό, δεν μπορεί
να ζήσει κανείς σωστά-ανθρώπινα».
Αν έτσι έχουν τα πράγματα, πρέπει να πάρουμε τα μέτρα μας.
Η λογική του συστήματος σκοτώνει.

Κυριολεκτικά και μεταφορικά.

Στην Ιαπωνία έγινε γνωστός ο θάνατος της Matsuri Takahashi που ήταν 24 ετών, όταν έβαλε τέλος
στη ζωή της τον Απρίλιο του 2015. Η Επιθεώρηση Εργασίας έκρινε ότι ο θάνατός της προκλήθηκε
από το άγχος που προκάλεσε στη νεαρή γυναίκα το εξαντλητικό της ωράριο, αφού τους μήνες που
προηγήθηκαν της αυτοκτονίας δούλευε πάνω από 100 ώρες υπερωρία. «Θέλω να πεθάνω»,
«Είμαι διαλυμένη σωματικά και ψυχικά», έγραφε σε αναρτήσεις της στα social media.

Εδώ είναι χρήσιμο να θυμηθούμε την τοποθέτηση του κ. Μητσοτάκη (με το δικο μου σχολιασμό –
προσθήκη κεφαλαίων γραμμάτων).
«Δεν τρέφω αυταπάτες για μια κοινωνία χωρίς ανισότητες, κάτι τέτοιο είναι αντίθετο στην
ανθρώπινη φύση (ΣΤΟΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟ) , όσοι το επιχείρησαν καταστρατήγησαν τελικά την ίδια τη
(ΑΣΤΙΚΗ) δημοκρατία και τα ατομικά δικαιώματα (ΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟΚΡΑΤΩΝ)».
Αλήθεια στην ανισότητα των φυλών δεν στηρίχθηκε και η φασιστική ιδεολογία, που μιλούσε για
ανώτερες και κατώτερες φυλές , στο αναπόφευκτο της ανισότητας-όχι διαφορετικότητας- δεν στηρίζεται
ιδεολογικά η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο που αποδυναμώνει τους αγωνες των εργαζομένων
για μια δίκαιη κοινωνία;
Γιατί υποβιβάζει ο κ. Μ. την ανθρώπινη φύση στο επίπεδο της ανισότητας των ζωών , όπου το «μεγάλο
ψαρι τρώει το μικρο»;)
 

Ν. Σαλπιστής